Styl wolny

Zapasy są walką, w której zawodnicy stosując określone manewry i działania, dążą do położenia przeciwnika na łopatki lub uzyskania przewagi punktowej za wykonane akcje techniczne.

Służy temu szeroka gama różnorodnych technik, których skuteczne zastosowanie pozwala odnieść zwycięstwo przez tzw. "tusz" (czyli położenie przeciwnika na łopatki) lub w przypadku gdy przeciwnik umiejętnie się broniąc wychodzi z zagrożonych pozycji, odnieść zwycięstwo na punkty. 

W zapasach w stylu wolnym i w zapasach kobiet można atakować nogi przeciwnika, jak również można wykonywać techniki nogami. W związku z tym pozycja od jakiej rozpoczyna się walka, tzw. "stójka", jest bardziej obniżona niż jak ma to miejsce w zapasach w stylu klasycznym.

Pozycja stojąca może być wysoka (która jest charakterystyczna dla cięższych kategorii wagowych), jak również niska  (występująca w lżejszych kategoriach wagowych).

Ustawienie nóg może być w wykroku lewą lub prawą nogą, lub jak to preferują zawodnicy państw azjatyckich tzw. "stójka frontalna" (stopy ustawione równolegle).

Walka w pozycji "parterowej" występuje wtedy, gdy jeden z zawodników wykona akcję techniczną, w wyniku której przeciwnik zostanie powalony na matę i dotknie jej biodrami, klatką piersiową, kolanami lub rękoma.

Gdy zawodnik przyjmuje pozycję w klęku, będzie to tz. "parter wysoki", a gdy znajdzie się w leżeniu przodem, będzie to tzw. "parter niski", który jest pozycją bardzo stabilną i umożliwia pełną obronę we wszystkich kierunkach.

Charakterystyczną pozycją dla "parteru" jest również tzw. pozycja "mostowa". W ten sposób zawodnik broni się przed położeniem na łopatki. Poprzez pozycję "mostową" można również wykonywać niektóre ataki w "parterze", np. "wózek".

W stylu wolnym i w zapasach kobiet można wykonywać ataki na nogi i atakować nogami. Jednym z podstawowych działań w stylu wolnym jest atak na nogi. Może to być uchwyt jednej nogi lub uchwyt dwóch nóg. Atak ten można wykonać powalając przeciwnika poprzez zastawienia lub haczenia nogi przeciwnika, lub wykonując rzut z uchwytem nogi lub dwóch nóg.

Zawodnicy w stójce wykonują również przerzuty charakterystyczne do techniki stylu klasycznego, jak również specyficzne tylko dla stylu wolnego. Do takich technik należy biodro z zastawieniem lub podcięciem nogi, przerzut "suples z nogą" lub przerzut przez barki, tzw. "dżaksarow" (nazwa pochodzi od zawodnika, który po raz pierwszy wykonał ten element).

W pozycji parterowej stosuje się elementy, które swą nazwę wzięły od nazwy zawodników lub narodowości zawodników wykonujące je po raz pierwszy. Stąd nazwa popularnych technik w "parterze" jak "klucz japoński", "klucz turecki" lub bardzo specyficznie nazywane elementy techniczne jak "odwrotny pas".

Można powiedzieć, że w zapasach występuje niezliczona ilość "chwytów" - technik, jakimi posługują się w walce zawodnicy. Każdy wybitny zawodnik w sposób tylko i wyłącznie charakterystyczny dla siebie wykonuje znaną technikę. Jest to tzw. technika "mistrzowska". Właściwie nikt drugi nie potrafi wykonać tego w sposób identyczny. Dlatego wybitni zawodnicy posiadali zawsze swój "koronny chwyt", którym rozstrzygali większość pojedynków na swoją korzyść. Jeden z najlepszych w historii zawodników w stylu wolnym, 3-krotny mistrz Europy Marek Garmulewicz słynął z ataku "młynkiem w parterze".

Technika i taktyka w stylu wolnym

Umiejętności  techniczno-taktyczne są najważniejszym elementem szkolenia w zapasach!

Najtrudniejszym zadaniem szkolenia w zapasach jest nauczanie i doskonalenie umiejętności techniczno-taktycznych. Technika walki w stylu wolnym jest bardzo złożona, ponieważ daje możliwość ataku całego ciała przeciwnika w pełnym tego słowa znaczeniu. W stylu wolnym możemy wykonywać akcje ataku za głowę, jak również za stopę przeciwnika. Wymaga to bardzo wszechstronnego i wieloletniego szkolenia, w którym podstawą jest specjalne przygotowanie motoryczne, a szczególnie koordynacja ruchowa i gibkość. Jak doprowadzić zawodników do mistrzostwa sportowego na skalę światową? W sprawozdaniach i ocenach szkoleniowych z zawodów głównych przewijają się bardzo często problemy wyszkolenia techniczno-taktycznego zawodników, w którym często trenerzy widzą największe rezerwy w przygotowaniach zawodników do udziału w walce sportowej. Powszechnie znane są metody, formy i zasady nauczania. Doceniamy rolę pokazu i znajomości techniki zapaśniczej przez szkoleniowców. Powszechnie stosowane są środki audiowizualne jak wideo, płyty CD z zakresu techniki i taktyki walki wykonywanej przez najlepszych zawodników na świecie. Mimo znajomości teorii, mamy braki w wyszkoleniu najlepszych zawodników. W nauczaniu i doskonaleniu techniki i taktyki walki istnieje nierozerwalny związek między tymi składowymi. Stosowanie techniki kompleksowej w  zapasach w stylu wolnym, jej automatyzacja i opanowanie jest najwyższym wskaźnikiem mistrzostwa wyszkolenia techniczno-taktycznego zawodnika. Skutecznej techniki i taktyki walki można nauczyć się tylko na drodze wieloletniej i cierpliwej pracy zawodnika i trenera.

Uwagi do treningu techniki i taktyki

Główne zasady nauczania i doskonalenia techniki w zapasach w stylu wolnym rozpatrywane muszą być kompleksowo dla każdego cyklu, z uwzględnieniem, iż kolejne ćwiczenia techniczne wynikają z poprzednich. Chodzi tu o ścisłe powiązanie ze sobą poszczególnych etapów szkolenia technicznego. W pierwszym etapie dużego cyklu treningowego (np. rocznego) całe szkolenie powinno mieć na celu tworzenie podstaw. Doskonali się w tym czasie ukierunkowane formy ruchowe, które wchodzić będą w skład konkretnych działań technicznych. W pierwszym etapie należy położyć nacisk na wyeliminowanie błędów oraz doskonalenie nowych wariantów techniki.  Stwarza to możliwość opanowania i doskonalenia pojedynczych ruchów wchodzących w skład kompleksu.

W drugim etapie ma miejsce pogłębione przyswajanie i utrwalanie całościowych kompleksów technicznych (np. uchwyt, przygotowanie do rzutu, wykonanie rzutu, wykończenie rzutu lub kontynuowanie ataku kolejnymi akcjami technicznymi w parterze). Obejmuje on z reguły znaczną część drugiej połowy okresów przygotowawczego, ukierunkowanego i początek okresu startowego.

Techniki należy nauczać głównie metodą syntetyczną, jeżeli to nie jest konieczne nie dzielić chwytu na poszczególne fazy.  Pokazać  jedynie ogólną strukturę ruchu, oraz określić momenty ruchu, które decydują o jego skuteczności.

Aktualne przepisy wymagają od zawodników  bardziej wszechstronnego przygotowania technicznego. Operowania techniką kompleksową. Położenie akcentu na doskonalenie technik wysoko punktowanych, łączenia kombinacji ataku stójka-parter, umiejętnej taktyki walki w "zonie" oraz ataku i obrony w sytuacji obowiązkowego ataku lub obrony w ciągu 30 sekund. Biorąc pod uwagę obecne zasady punktacji oraz tendencje rozwoju zapasów preferowane przez Światową Federację UWW,  możemy postawić tezę, że tylko taktyka permanentnego ataku, ciągłej ofensywy jest skutecznym środkiem do odniesienia zwycięstwa i osiągania sukcesów na zawodach najwyższej rangi. Zasada pierwszeństwa ataku powinna być zasadą w szkoleniu młodzieży i głównym akcentem w przygotowaniu techniczno-taktycznym zawodników wysokiej klasy do imprez głównych.

Podstawowe środki treningowe stosowane w treningu techniczno-taktycznym zapaśnika:

1.            Walki startowe podczas zawodów

2.            Walki kontrolne

3.            Walki sparingowe (różne warianty)

4.            Walki zadaniowe (różne zadania, warianty, fragmenty walk)

5.            Walki szkolne

6.            Nauczanie techniki

7.            Doskonalenie techniki - w tym techniki indywidualnej

Podczas treningów specjalistycznych należy nauczać techniki kompleksowej. Podczas walki stosowanie pojedynczych elementów jest nieefektywne, czas w jakim wykonujemy pojedynczy element jest zbyt długi, wystarcza na reakcję obronną przeciwnika.

Istotą kompleksu jest stosowanie kombinacji chwytów, a nie pojedynczych elementów. Kompleks składa się z uchwytu, lub chwytu "przygotowującego" i "kończącego".

Do nauczania techniki kompleksowej należy stosować ćwiczenia, które kształtują:

1.            Czucie mięśniowe – proprioreceptywne – w zapasach oznacza "czucie przeciwnika"

2.            Antycypacja - przewidywanie ruchów przeciwnika

Nauczając techniki kompleksowej należy: 

- opanować pojedyncze elementy kombinacji

- doskonalić koordynację i szybkość poszczególnych elementów kombinacji

- dążyć do "wytracenia z równowagi" przeciwnika, przez zastosowanie chwytu lub uchwytu "przygotowującego", a następnie wykonać chwyt kończący

- w treningu dążyć do maksymalnego skrócenia czasu między chwytem lub uchwytem "przygotowawczym" a chwytem "kończącym" kompleksu

- podczas nauczania i doskonalenia techniki kompleksowej należy zmieniać partnerów (niski, wysoki, lżejszy, cięższy)

- w doskonaleniu techniki kompleksowej wykorzystać formy walk szkolnych, zadaniowych, fragmentów walk

Proponowana metoda oraz etapy nauczania nowego elementu technicznego w zapasach wg zmodyfikowanej metody amerykańskiej

Etap I – przedstawienie i omówienie elementu techniki

- stosowanie zrozumiałego słownictwa przy objaśnianiu

- jasny poprawny sposób mówienia

- utrzymanie kontaktu wzrokowego z zawodnikami

- mobilizowanie zawodników którzy nie uważają

- właściwe ustawienie zawodników, żeby mogli dokładnie widzieć pokaz i słyszeć objaśnienia

- nazwanie i określenie działania które ma być nauczane

- pokaz i omawianie nowego elementu techniki, powinno trwać maksymalnie 3 minuty

- objaśnienia muszą być zwięzłe, krótkie i jasne

Etap II – pokaz elementu techniki i objaśnienie słowne

- wyjaśnienie celu i istoty demonstrowanego elementu techniki

- pokaz poprzez wykonanie całościowe techniki - jak na zawodach

- pokaz powinien być wykonany wzorowo

- 5-6 krotne powtórzenie pokazu

- pokaz z różnych pozycji wyjściowych (niskiej, średniej, pyzy cofaniu się, przy naporze itp.)

- pokaz ze zwolnioną prędkością

- wyjaśnienie najważniejszych faz ruchu, decydujących o skuteczności demonstrowanej techniki

- powtórzenie w razie potrzeby wybranych fragmentów techniki

- podsumowanie objaśnień i odpowiedzi na pytania zawodników

Etap III – praktyczne próby wykonania elementu techniki przez zawodników

- zawodnicy muszą zacząć ćwiczyć bezpośrednio po pokazie i objaśnieniach

- podczas ćwiczenia zawodnicy musza mięć zapewniony komfort (odpowiednio dużo miejsca)

- trener dobiera ćwiczenia pomocnicze do prawidłowego wykonania nowego elementu techniki

- w razie potrzeby trener powtarza pokaz i objaśnienie

- jeżeli zachodzi potrzeba,  trener dzieli chwyt  na fazy, kolejno i  powoli demonstruje i objaśnia

- trener poprawia najczęściej popełniane błędy, krótko je omawia, ustala i wyjaśnia ich przyczynę, oraz podaje sposoby ich usunięcia

Etap IV – Doskonalenie elementu techniki i dalsze eliminowanie błędów

- trener ocenia sposób wykonania techniki

- trener wykazuje, które części elementu techniki zostały dobrze wykonane - udziela pochwał

- poprawia błędy

- trener mówi i pokazuje zawodnikowi, co wykonał, a jak to ma to prawidłowo wyglądać

- mówi, wyjaśnia i pokazuje jak usunąć błąd

- sprawdza czy wszyscy uczniowie rozumieją przekazywane uwagi i objaśnienia

- trener wykazuje dużą cierpliwość wobec zawodników

- zachęca do kontynuowania ćwiczeń techniki i dążenia do dalszego ich doskonalenia

W wieloletnim procesie nauczania i doskonalenia umiejętności techniczno-taktycznych obowiązuje następująca kolejność działań:

- opanowanie podstawowych elementów techniki ataku i obron w pozycji stojącej i w parterze w stylu wolnym i klasycznym

- dostosowanie opanowanych elementów techniczno–taktycznych do indywidualnych predyspozycji młodego zawodnika

- kształtowanie indywidualnego kombinacyjnego stylu walki z wyraźnym akcentem na koronne elementy techniczne

Zawodnik w  grupie kadetów powinien posiadać następujące umiejętności techniczne:

- prawidłowo poruszać się po macie (prawidłowa praca nóg)

- posiąść umiejętność pracy rąk, podstawowych uchwytów, obciążania nóg przeciwnika, przebicia do uchwytu

- powinien posiadać umiejętność napinania i rozluźniania mięśni oraz wykorzystania ciężaru własnego ciała podczas walki

- posiadać umiejętność wykonania podstawowych technik w parterze i pozycji stojącej

- posiadać umiejętność zastosowania obron i kontr na podstawowe elementy techniczne w parterze i pozycji stojącej

Zawodnik w  grupie juniora powinien posiadać następujące umiejętności techniczne:

- posiadać umiejętność wykonania szerokiej gamy technik w parterze i pozycji stojącej

- opanowywać i doskonalić technikę kompleksową według indywidualnych wzorców

- indywidualizować trening techniczny, skupiając się głównie na skutecznych technikach w parterze i pozycji stojącej, do których się posiada indywidualne predyspozycje

O skuteczności specjalnego przygotowania technicznego decydują następujące elementy:

- Wysoki poziom wszechstronnego ogólnego przygotowania z akcentem na zwinność i koordynację ruchową.

- Wysoki poziom ogólnego przygotowania technicznego.

Głównymi środkami doskonalenia umiejętności technicznych są:

- ćwiczenia przygotowawcze, które są podobne w strukturze do ćwiczeń startowych

- gry i zabawy z mocowaniem, ćwiczenia z partnerem, manekinem, na trenażerach

- treningowe formy ćwiczeń startowych, do których należą:

•  nauczanie techniki, doskonalenie techniki - w tym indywidualnej , walki kontrolne, walki sparingowe – różne formy, walki szkolne, walki zadaniowe -  różne formy, fragmenty walki

• ćwiczenia startowe - walki podczas zawodów kontrolnych i głównych

• ćwiczenia ogólnego przygotowania fizycznego, które pełnią bardzo ważną rolę w procesie kształtowania umiejętności technicznych

Proponowany program nauczania techniki i taktyki

Pozycja stojąca

Przygotowanie taktyczne ataku nóg. Dążenie do założenia własnego uchwytu        

- poprzez: pchnięcia, zaciągania, haczenia, zbicia, szarpnięcia                           

- sprowadzenie do parteru

- "nurkowaniem" pod pachę (na obydwie strony)

- szarpnięciem za rękę - "przeprowadzka"

Atak 1 nogi - głowa zewnątrz - na wysoko   

- przechwyt drugiej nogi i powalenie  

- jeżeli  przeciwnik  blokuje,  odejście  nogą zakroczną do tyłu, rozciągnięcie i powalenie uchwytem za piętę

- powalenie blokiem ręką  uda  przeciwnika od wewnątrz (uchwyt do "młynka")

- powalenie uderzeniem w kark przeciwnika z jednoczesnym odejściem nogą zakroczna w tył

Atak 1 nogi - głowa zewnątrz na nisko

- przechwyt drugiej nogi ipowalenie

- jeżeli przeciwnik blokuje wyjęcie ręki, wyniesienie na boku i rzut

- jeżeli przeciwnik blokuje ręką i stoi w szerokim rozkroku, zabranie nogi rękoma na podstawione własne kolano i powalenie uchwytem dalszej nogi

Atak 2 nóg

- do sprowadzenia

- do powalenia "Wołczewa"

- do wyniesienia

Obrony na atak nóg

- zejściem z linii w tempo i obejściem

- "wyłapaniem" za rękę z jednoczesnym odstawieniem nogi i obejściem     

- narzutkę (jeśli głowa atakującego znajduje się wewnątrz)

- odwrotnym pasem

Dżaksarow - Kolew - rolada- obrony, kontry

Atak za głowę z góry

- do powalenia uchwytem za udo (walizka)

- do obejścia poprzez wejście głową pod pachę przeciwnika z uchwytem za nogę

- do sprowadzenia "zbiciem" głowy w lewo i w prawo

- do wózka z przodu w lewo i w prawo

Nauka i doskonalenie rzutów przez biodro

- biodro klasyczne

- biodro powaleniowe

- biodro "wolne" (z podbiciem nogą od wewnątrz)

- biodro "skrętowe" (ze skrętem ręki i głowy przeciwnika)

Nauka i doskonalenie rzutów klasycznych

- przerzut przez ramię

- "wywrotka"

Półsuplesy klasyczne i wolne z zastawieniem nogą

Obrony przed rzutami klasycznymi

- zakrokiem w tempo, uchwytem i rzutem z kontry

- blokowaniem ręką biodra przeciwnika

Nauka podcięć i haczenia nóg

Pozycja parterowa

Nauka i doskonalenie metod, wyjścia z parteru i aktywnej obrony

Wózek, "narzutka"  - w kombinacji z "japońskim kluczem"

Obrony przed "narzutką" i wózkiem

Atak na ręce - obrony

"Młynek" - różne odmiany - obrony

- szerokim rozstawieniem nóg i blokowaniem ręki

- blokowaniem stopą własnego kolana nogi atakować

- dynamicznym zginaniem i prostowaniem nóg, i uderzeniem pośladkami

Nauka i doskonalenie "tureckiego klucza"

- zapinanego rękoma

- z wyniesienia na kolano

- z wyniesienia na wysoko w kombinacji z odwrotnym pasem

Nauka i doskonalenie różnych odmian "odwrotnego pasa"

Obrony przed "odwrotnym pasem"

Nauka i doskonalenie "japońskiego klucza"

- podpinanego zewnętrznie

- podpinanego wewnętrznie

- podwójnego z  półnelsonem

- z  zabraniem ręki na własny bark

Obrony przed "japońskim kluczem"

Dr Andrzej Głaz, Jan Godlewski